Vücudumuzun yüzeyinde milyarlarca bakteri, mantar ve virüs yaşıyor. Sağlığımızda oynadıkları yaşamsal kıymetteki rolü ise yeni anlamaya başlıyoruz.
Derimiz çeşitli organizmalarla dolu. Derinizin rastgele bir santimetrekaresine gereğince bitişiklaştığınızda, burada 10 bin ila bir milyon bakteri yaşadığını görürsünüz yani bedenimizi saran derimiz mikroorganizmalarla dolu bir ekosistemle kaynıyor. Bu kulağa biraz iğrenç geliyor değil mi?
Ya da hakikatten o denli mi? Derimizdeki mikrobiyotanın (floranın) sağlıklı kalmamızda kıymetli bir rol oynadığını ve diğer şaşırtan yararları olduğunu gösteren deliller giderek artıyor.
B yüklüsak mikrobiyomunun, yani b yüklüsaklarımızı mesken tutan mikrop ekosisteminin ehemmiyeti biliniyor. Bakteri, mantar, virüs ve başka tek hücreli organizmaların, diyabetten astım ve hatta depresyona kadar çok sayıda konforsuzlıkta değerli bir rol oynadığı kabul ediliyor.
Ancak artık derimizdeki mikro otostopçuların da en az bu kadar yararlı olabileceği anlaşılıyor. Bu organizmalar, bedenim geniş yüzeyinemekanleşecek kadar şanssız olan patojenlere karşı birinci savunma çizgisini oluşturuyor. Birebir vakitte günlük hayatta karşılaştığımız kimyasalların kimilerini parçalıyorlar ve bağı kibarlık sistemimizin gelişiminde değerli bir rol oynuyorlar.
Aslında, ağzımız ve b hantalsaklarımızdaki inançlı, ılıman ve nemli ortama kıyasla, cildimiz mikroorganizmalar için epeyce çetinlu bir ortam.
İngiltere’deki Hull Üniversitesi’nde yara uygunlaşması konusunda ders veren Holly Wilkinson “Deri, bedenin başka kısımlarına kıyasla, çok çetin bir alan. Kuru, çorak ve dış tesirlere çok net. Burada yaşayan bakteriler bu baskılarla başa çıkmak için milyonlarca yıllık bir evrim geçirdi” diyor.
Aslında bu ortak evrimleşme bizlere de çok sayıda yarar sağlıyor.
Tenimizin her kısmına mikroorganizmamekanleşimi eşit halde dağılmıyor. Bakteriler yaşadıkları yer konusunda çok seçici olabiliyorlar. Ucunda pamuk olan bir çubuğu alnınız, burnunuz ya da sırtınıza sürdüğünüzde, bu bölgelerin kutibakteriyum ile dolu olduğunu görürsünüz. Bu küme bakteriler, deri hücrelerimizin cildimizin nemlenmesi ve bedenimizin en dış katmanının korunması için ürettiği yağlı salgıyla beslenmek üzere evrimleşti.
ılıman ve nemli koltuk altınızdan bir örnek aldığınızda ise devasa ihtimalle çok sayıda stafilokok ve korinebakteriyum bulacaksınız. Ayak parmaklarınızın ortasında çokça propiyonibakteriyum cinsleri var. Bu çeşit bakterilerin kimileri çok sayıda başka bakteriyle birlikte peynir üretiminde da kullanılıyor.
Binlerce yıllık bir süreçte, bu mikroplar beşerlerle simbiyotik (ortak yaşar) bir bağlantı geliştirdi. Derimizde yaşayan bakteriler, mantarlar ve maytlar (akarlar) bedenim geniş daima ürettiği varlıklı besinlerden faydalanıyorlar. Fakat biz de derimizdeki mikroorganizmalara bağımlıyız. Zira bunlar, rekabete girerek daha ziyanlı, hastalıklara yol açan bakterileri püskürtmemize yardımcı olan faydalı çeşitler bunlar.
Wilkinson “sadece orada zati tüm bu bakterilerin yaşıyor olması sayesinde, patojenlerinmekanleşecek alan bulması çok güç oluyor. Gelen rastgele bir bakterinin sistemi yıkması gerekiyor ve bunun için de bu ortamda yaşamak için evrimleşmiş bakterilerle rekabete girmeleri gerekiyor” diyor.
Savaşçı bakteriler
Derimizdeki bakteriler, potansiyel işgalcilerin büyümelerini engelleyen ya da gerçekdan öldüren kimyasallar salgılayarak da savaş verebiliyor. Örneğin, stafilokok epidermidis ve stafilokok hominis yaşamak için hayvanlara ve insanlara bağımlı olan tipler. Bu bakteriler MRSA enfeksiyonlarıyla kontaklı ve deri enfeksiyonlarının sık görülen bir sebebi olan ziyanlı stafilokok aureus’u engelleyen antimikrobiyal moleküller üretiyorlar.
Bazı uzmanlar ayrıyeten, b yüklüsak mikroorganizmaları üzere derimizdeki mikroorganizmaların da çocukluğumuzda bağışıklık sistemimizi “eğittiğine”, hangi amaçlara saldırılacağını ve hangilerinin görmezden gelineceğini öğrettiğine inanıyor. Örneğin, derideki muhakkak bakterilerin çeşitliliğiyle daha alçak alerji riski ortasında bir temas olduğu düşünülüyor.
Peki, derimizdeki mikroorganizmalar dünyasının narin istikrarı bozulursa neler oluyor? Deri “disbiyozu” ismi verilen bu durum, atopik dermatit (bir cins egzama), gül hastalığı, sivilce ve sedef huzurlusızlığıyla ilişkilendiriliyor.
Kafa derimizdeki kepeklenme bile aşikâr bir çeşit mantarla bağlantılı. Malassezia furfur ve Malazzezia globosa mantarları, oleik asit isimli bir kimyasal üretiyor. Bu kimyasal da baş derimizdeki stratum corneum hücrelerini bozuyor ve kaşıntılı bir enflamasyonu tetikliyor.
Ancak bu hastalıklarda, nedenin mikroorganizmaların kendisinin mi, yoksa hastalık sonucu mikroorganizmaların değişmesi mi olduğunu belirlemek güç.
Yaşlanmanın etkisi
En azından kısmen derideki berbat bakterilere bağlanabilecek bir diğer olgu da derideki yaşlanma. Yaşlandıkça derimize yaşayan bakteri çeşitleri değişiyor. Yaşlandıkça enfeksiyonlara karşı koruyan ve cildi nemli tutan “iyi” bakteriler azalıyor ve ziyanlı patojenik bakterilerin düzeyi yükseliyor. Bu durum da deri düzgünleşmesini etkiliyor.
Wilkinson “Daha yaşlılarda yağ üretimine yardımcı olan bakteri cinslerinin azalması yüzünden deri daha kuru oluyor. Deri bütünlüğünü azalttığından, bu da deri enfeksiyonları riskini artırıyor” diyor.
“Kötü” bakteriler, yaraların niteliklileşmesini de olumsuz etkileyebiliyor. Pennsylvania Üniversitesi’nden Dermatoloji ve Mikrobiyoloji Profesörü Elizabeth Grice’ın yaptığı araştırma, deri mikroorganizmaları olmayan farelerin derilerindeki yaralarınkalitelileşmesinin çok daha uzun sürdüğünü tespit etti.
Kronik,kalitelileşmeyen yaralar her dört diyabet konforlusızsından birini ve 65 yaş üzeri her 20 bireyden birini etkileyen ve ömrü riske atan bir durum.
Bazı araştırmalarda, deri mikroplarının yaralarınkalitelileşmesinde yarar sağlayabileceği tespit edildi.
Hatta derideki mikroorganizmaların, bizi ultraviyole ışınlarının olumsuz tesirlerinden koruyor olabileceğini gösteren birtakım deliller da var. UV radyasyonu deriyi tesiri altına alınca DNA’ya hasar verebiliyor. Fakat deri hücrelerinin kendisinde bir müdafaa düzeneği var.
Manchester Üniversitesi’nden dermatoloji profesörü Catherine O’Neill,
“Deri hücrelerindeki üreme duruyor ve deri hasar gören DNA’yı tamir etmek için bir dizi denetime girişiyor. Tamir edilmezse, deri hücreleri kendilerini öldürüyor” diyor.
Ancak O’Neill geçtiğimiz günlerde yaptığı bir araştırmada, mikroorganizmalar deriden çıkarıldığında, deri hücrelerinin DNA hasarı olsa bile bölünmeye devam ettiğini buldu.
“açıkçası bu tümörlere karşıdoğruten kıymetli bir muhafaza alanizması. Mikroorganizmaların bunun uzun bir kesimi olduğu da açık.”
Peki, derimizdeki makus bakterileri bir halde uygun bakterilerle değiştirerek sıhhatimizi niteliklileştirebilir miyiz?
Bu mümkün. Fakat bunu yaparak uçsuzizdeki mevcut mikroorganizma yoğunluğunu yok etmeniz gerekiyor ki bu da, antibiyotiklere direnç üzere öbür sıkıntılar yaratabilir.
Derimizdeki mikroplar yaşadığımız etraftan çok etkileniyor. Hasebiyle etrafımızdaki dünyanın derimizdeki bakteri, mantar ve virüs çeşitliliğine nasıl bir katkı verdiğini değerlendirmeliyiz. Hatta kullandığımız kozmetik eserleri bile derimizin mikroorganizma dünyasını değiştirebilir.
Bazı şirketler, deriye “probiyotikler” ya da direkt bakteriyel proteinler ve yağlar uygulayarak nitelikli bakterileri besleyebileceğimize inanıyor. Bunun ne kadar tesirli olduğuna dair çok az delil var ve bunların farklı deri bakterileri istikrarını değiştirebileceğine dair işaretler de kelam konusu.
