Asgari fiyata orta artırım yapılmaması, gözlerin çağdaş yıla çevrilmesine neden oldu. Milyonlarca emekçi ve işçinin beklentileri yüksek, lakin son günlerde ortaya çıkan yeni bir hesaplama usulü tartışmalara yol açtı. Argümana nazaran, taban fiyata yapılacak artırım oranı belirlenirken ‘orta yol hesaplama’ tekniği kullanılacak. Bu metotta, hakikatleşen enflasyon ile hedeflenen enflasyon oranlarının ortalaması alınacak. Bu hesaplamaya nazaran, taban ücretlinin alacağı artırım oranı şu biçimde öngörülüyor.
Yıl sonu yaklaştıkça minimum ücretlilerin bu sorunun karşılığını merak ettiği biliniyor. Merkez Bankası’nın yıl sonu enflasyon iddiası yüzde 38, 2025 yılı için hedeflenen enflasyon oranı ise yüzde 14 olarak netlandı.
ARA ARTIRIM YAPILMADI, BEKLENTİLER ARTTI
Bu yıl temmuz ayında minimum fiyata orta artırım yapılmadığı için, çağdaş yılda yapılacak artırıma yönelik beklentiler arttı ve taban fiyat hesaplamaları çağdaştan gündeme geldi. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, memur ve emekli maaşlarının hedeflenen enflasyona nazaran düzenleneceğini belirginlamıştı.
ORTA YOL FORMÜLÜNÜN SONUCU: YÜZDE 26
Asgari fiyat için dikkate alınan formüllerden biri, hakikatleşen enflasyon ile hedeflenen enflasyon oranlarının ortalamasının alınması oldu. Merkez Bankası’nın yıl sonu enflasyon iddiası yüzde 38, 2025 yılı için hedeflenen enflasyon oranı ise yüzde 14. Bu iki oranın ortalamasına nazaran minimum fiyatlı, yıl sonunda maaşlarına yalnızca yüzde 26 oranında bir artırım alabilecek. “Orta yol formülü” son günlerde minimum fiyatlı için en çok konuşulan husus haline geldi. Minimum ücretlinin maaşı 17 bin 2 TL olarak bekleniyor, lakin bu beklentinin karşılanıp karşılanmayacağı ya da reaksiyon çeken bir oran mı belirleneceği merak ediliyor. Milyonlarca taban fiyatlı çalışan, artırım oranı için geri sayarken, yeni yıl yaklaştıkça öteki hesaplamaların da gündeme gelmesi mümkün görünüyor.
ASGARİ FİYAT ŞUAN NE KADAR?
2022 ve 2023 yıllarında minimum fiyat ocak ve temmuz aylarında iki defa zamlanmıştı. Son olarak hükümet tarafından yapılan yüzde 49 artış ile birlikte çağdaş taban fiyat meblağı 17 bin 2 lira olarak belirlenmişti.
ZAM ORANI NASIL BELİRLENİYOR?
Asgari fiyat artırımı, Minimum Fiyat Tespit Komitesi tarafından belirleniyor. Süreç ise şu biçimde ilerliyor; toplam 15 şahıstan oluşan Minimum Fiyat Tespit Kurulu, en az 10 ü çağdaşn sağlamlımıyla toplanabilir. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığınca üyelerden biri komisyon başkanı olarak seçilir. Kararların oylama metoduyla alındığı komitede eşitlik çıkması halinde liderin bulunduğu tarafın görüşü geçerli sayılır. Birinci toplantısını Bakanlıkta gerçekleştiren kurula sonraki toplantılarda personel ve patron sendikaları mesken sahipliği yapar. Bakanlıkta hakikatleşen son toplantıyla son karar netlanır.
NET VE BRÜT FİYAT NE DEMEK?
Asgari fiyat ve maaş artırımı hususları konuşulurken bariz ve brüt fiyatlar baş karıştırıcı olabiliyor. Çünkü birtakım patronlar maaş teklifini brüt olarak kimileri iseaçık fiyat üzerinden sunabiliyor. Pekala bariz ve brüt fiyat ne demek?
Çalışanlar; gelir vergisi, SGK primi ve sendika aidatı üzere aylık ödemeler yapmakla yükümlüdür. Çoğunlukla bu fiyatlar patron tarafından maaştan kesilerek ödenir. İşte bu kesintilerin hesaba katılmadığı fiyata brüt maaş deniyor. Ödemeler yapıldıktan sonra kalan fiyat ise net maaş oluyor. Yani besbelli maaş, çalışanın direkt eline geçen toplam fiyatı tanım ediyor.
